Rietveld Schröderhuis

Woonhuis als monument

In het jaar 2000 werd het Rietveld Schröderhuis in Utrecht op de lijst van het Werelderfgoed van de Unesco geplaatst. Hiermee werd de waarde van het woonhuis voor de geschiedenis van de mensheid vastgesteld.

Truus Schröder

Het Rietveld Schröderhuis werd door architect Gerrit Rietveld in samenwerking met de toekomstige bewoonster Truus Schröder gebouwd in 1924. In 2009 verscheen een interessante studie naar de bouwgeschiedenis van het Rietveld Schröderhuis van Ida van Zijl en Bertus Mulder. Het boek verscheen bij uitgeverij Matrijs in Utrecht onder de titel 'Het Rietveld Schröderhuis: de voorgeschiedenis, het huis als woning, het huis als monument'.

Museum

In onze tijd is het Rietveld Schröderhuis geen woonhuis meer. Vanaf 1973 werd het woonhuis door de Stichting Rietveld Schröderhuis beheerd. Sinds de jaren tachtig is het huis in bezit van het Centraal Museum in Utrecht. Aan deze overname werd de voorwaarde gesteld, dat het museum het huis in goede staat diende te houden en moest openstellen voor het publiek. Volgens Hubert-Jan Henket heeft het Centraal Museum in de afgelopen jaren "op uitstekende wijze invulling gegeven aan een van de doelstellingen van de stichting: het stimuleren van de belangstelling voor het werk en de ideeën van Gerrit Rietveld en hun cultuurhistorische context."

Truus Schröderhuis

Het Rietveld Schröderhuis staat op een klein perceel aan het einde van de Prins Hendriklaan bij de kruising met de Laan van Minsweerd. Het Rietveld Schröderhuis was het eerste ontwerp van Gerrit Rietveld voor een woonhuis. Hiervoor had hij alleen enkele verbouwingen gerealiseerd. Toen de grootte en de ligging van het bouwperceel bekend waren ging Gerrit Rietveld (1888-1964) direct aan het werk voor zijn opdrachtgever Truus Schröder-Schräder (1889-1985).
Rietveld bouwde niet voor een echtpaar. Het huwelijk van Truus en Frits Schröder bleek al snel een vergissing. Truus liep verschillende keren weg, maar kwam later voor de kinderen steeds weer terug. Haar echtgenoot Frits Schröder overleed in oktober 1923 na een langdurig ziekbed.

Eigen ideeën

Het eerste ontwerp in 1924 van Rietveld werd door Truus Schöder afgekeurd. Zij had haar eigen ideeën. Ida van Zijl: "Nu had ze de kans haar droom binnenhuisarchitecte te worden in praktijk te brengen en haar leven, met haar kinderen, ook ruimtelijk naar eigen inzicht in te richten. Zij wilde zelf haar huis ontwerpen en had vooral iemand nodig die haar ideeën in tekening kon omzetten."
Gerrit Rietveld ontwierp niet alleen het woonhuis, maar ook de inrichting. Het interieur van het Rietveld Schröderhuis wordt gedomineerd door stoelen, tafels en kastjes, die blijk geven van een Spartaanse levensinstelling. "Ik wilde niet persé iets moderns doen; mijn smaak ging die kant op," verklaarde Truus Schöder later. "En na de dood van mijn man, toen ik de volle beschikking over de kinderen kreeg, heb ik veel nagedacht over hoe ik met ze wilde leven."

De Stijl

In onze tijd wordt het Rietveld Schröderhuis als een mooi voorbeeld van de architectuur van De Stijl aangemerkt. De invloed van Truus Schröder op Gerrit Rietveld is groot geweest. Volgens Ida van Zijl heeft Truus Schröder altijd gezegd dat het ontwerp van het Schröderhuis uit de plattegrond voortkwam. Hier is iets voor te zeggen, want de plattegrond wijkt op essentiële punten af van hetgeen gebruikelijk was in die tijd. De eerste tekeningen van Gerrit Rietveld voor het Rietveld Schröderhuis tonen een traditionele indeling: de elementaire woonfuncties lagen gewoon naast en boven elkaar. Pas toen Truus Schröder dit ontwerp afwees kwam de architect tot interessantere inzichten.

Bouw- en Woningtoezicht

Het werd een huis dat zodanig afweek van de bestaande inzichten, dat Rietveld besloot de bij de gemeente ingediende plannen een traditionele indeling te geven om geen bijzondere aandacht van Bouw- en Woningtoezicht te trekken. "In werkelijkheid bouwden Rietveld en Truus Schöder een huis met een werk- en een woonverdieping." Op de begane grond kwam een kamer voor de hulp in de huishouding, een ruimte die aanvankelijk als atelier voor Gerrit Rietveld zou dienen, een grote eetkeuken en een klein kamertje waar "mensen te woord konden worden gestaan." Het gezin leefde op de bovenverdieping. Het was een grote open ruimte, waarin de slaaphoeken konden worden afgeschermd met schuifwanden.

Bouw Rietveld Schröderhuis

Samen met Gerrit Rietveld bepaalde Truus wat het mooiste uitzicht was en keken ze waar de zon opging. Het unieke uitzicht zou in 1963 verpest worden door de verhoging van de Waterlinieweg. "Rietveld was zo aangeslagen door de vernietiging van het uitzicht - een van de essentiële elementen in het ontwerp - dat hij het huis wilde afbreken," meldden de schrijvers van de uitgave 'Het Rietveld Schröderhuis'.
Vanwege het uitzicht en het feit dat ze altijd op een bovenverdieping had gewoond, wilde Truus Schöder ook op de Prins Hendriklaan op de eerste verdieping wonen. De plannen van de bovenverdieping werden daarom eerst uitgewerkt. Later ontwierpen ze de begane grond.

Bouwopdracht

In juli 1924 werd de bouwaanvraag ingediend. Het bedrijf A. Koff en P.C. Moolenbeek kreeg de bouwopdracht. De aanneemsom bedroeg 9271 gulden. Het honorarium voor Gerrit Rietveld werd vastgesteld op 900 gulden. De bouwtijd zou drie maanden zijn, maar Rietveld had moeite om het tempo erin te houden. "Pas na de jaarwisseling betrok Truus Schröder met haar drie kinderen de woning." In latere jaren zou het huis door Gerrit Rietveld nog verschillende keren verbeterd en aangepast worden.

Aanzien

Truus Schröder heeft het Rietveld Schröderhuis zestig jaar bewoond. Tussen Truus Schöder en Gerrit Rietveld ontstond een diepe vriendschap. Na het overlijden van Rietvelds echtgenote in 1957 trok de architect bij haar in. Zij woonden samen in het Rietveld Schröderhuis tot de dood van Gerrit Rietveld in de zomer van 1964. Een foto van de begrafenisstoet van Rietveld op het kerkhof Den en Rust in Bilthoven toont Truus aan de arm van Egbert Rietveld direct achter de baar. Gerrit en Truus hadden samen genoten van de glorieuze laatste jaren. In de jaren vijftig steeg het aanzien van Gerrit Rietveld. Hij kreeg enkele belangrijke opdrachten als de Zonnehof in Amersfoort (1958-1959) en het Academiegebouw voor de Hogeschool voor Beeldende Kunsten in Arnhem (1963). In 1958 organiseerde het Centraal Museum in Utrecht een grote overzichtstentoonstelling over Gerrit Rietveld. De kroon op de maatschappelijke carrière van Gerrit Rietveld was het eredoctoraat van de Technische Hogeschool in Delft, dat hij op 11 januari 1964 kreeg uitgereikt.

PS

Lees Kunstbegrip als u meer wilt weten over kunst en belangrijke kunstenaars.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kunstbegrip

'Kunstbegrip: columns over kunst en kunstenaars' van Ruud van Capelleveen is een interessante en afwisselende publicatie en mede daarom geschikt voor elke kunstliefhebber.
Met deze uitgave komt u veel te weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars uit met name de laatste eeuw.
Bekijk: Kunstbegrip

Lees verder: meer kunstenaars

Kunstenaars A/Z
Kunstwerken

In 'Kijken naar kunst' staan honderdvijftig interessante en fraai geïllustreerde verhalen van Ruud van Capelleveen over opmerkelijke kunstenaars. Hij koos interessante voorbeelden.
De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake.
Kijken naar Kunst


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

Door de Nederlandse geschiedenis is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.