Ben Akkerman (1920-2010)

Schilder en tekenaar

De Nederlandse kunstenaar Ben Akkerman overleed op 2 februari 2010. Hij zal herinnerd worden als een schilder van een fijnzinnig oeuvre. Zijn werk werd onder meer opgenomen in de collecties van Rijksmuseum Twenthe, Museum Boijmans Van Beuningen en het Gemeentemuseum in Den Haag. In 2004 schonk Ben Akkerman vijftig tekeningen en twaalf vroege foto's aan het Haagse museum. Deze bijzondere schenking resulteerde in een mooie tentoonstelling waarin zijn tekeningen centraal stonden. Voor velen zal deze tentoonstelling een grote verrassing zijn geweest. Hoewel Ben Akkerman (1920-2010) vooral bekend was als schilder, vormden de tekeningen een belangrijk aspect van zijn kunstenaarschap. De bescheiden kunstenaar liet ongeveer 150 schilderijen en honderden tekeningen na.

Autodidact

Ben Akkerman was autodidact. Hij zag op 29 februari 1920 het levenslicht en werkte vanaf de jaren dertig als gemeenteambtenaar in Enschede. Akkerman schilderde in zijn vrije tijd. Pas na zijn pensionering in 1982 wijdde Akkerman zich geheel aan de kunst.
Akkerman sloot zich niet aan bij de naoorlogse Cobra-beweging. Hij bleef een eenling met een eigen missie. Zijn latere werk sluit enigszins aan bij dat van de abstract-geometrische kunst en de minimal art.
Het duurde lang voordat hij landelijk bekend raakte. In 1972 attendeerde de kunstenaar Jan Dibbets de Nederlandse kunstwereld op dit vergeten talent uit Twente. Zijn werk was dat jaar te zien in een tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Een jaar later volgde in dit museum een eerste overzichtstentoonstelling van Ben Akkerman.

Landschappen

Het Twentse landschap was zijn grote fascinatie. Ben Akkerman was al als jongen gefascineerd door het Twentse landschap, met zijn geploegde akkers en bomenrijen, die als coulissen tussen de velden staan. Ook schuren, loodsen en fabrieksgebouwen trokken zijn aandacht en werden terugkerende onderwerpen in zijn werk. Hij was vooral geïnteresseerd in de atmosfeer dat een bepaald landschap bij hem opriep.
De kunstenaar wandelde en fietste veel in het landelijke gebied rond zijn woonplaats Enschede. Tijdens deze uitstapjes maakte hij tekeningen en vanaf 1960 ook foto's, die hij later op het atelier uitwerkte tot monumentale kunstwerken. Het monumentale zat hem bij Ben Akkerman niet zozeer in het formaat, maar meer in de bijzondere wijze waarop hij het typische en vertrouwde landschap uitwerkte.
In zijn vroege schilderijen was het landschap nog duidelijk herkenbaar. Hoewel hij ook toen al een grote belangstelling had voor de structuur van het landschap, kwam dit in zijn latere werk beter tot zijn recht. Vanaf de jaren zeventig werden zijn schilderijen abstracter. De horizon verdween uit zijn schilderij, zou je kunnen zeggen. Toch bleef het een onmiskenbaar landschap.
Aan zijn schilderijen is te zien dat hij er lang aan werkte. Hij veegde uit en schuurde weg om het accent in het schilderij alsnog te verleggen. Opvallend is ook dat hij niet ophield bij de rand. Vaak schilderde hij de randen mee.

Tekeningen

We gaan terug naar de basis en kijken nog eens naar de tekeningen die Ben Akkerman in 2004 aan het Gemeentemuseum in Den Haag schonk. In deze serie tekeningen is de ontwikkeling van de kunstenaar goed te volgen.
Tot de vroege werken uit deze serie, behoort een zelfportret uit de late jaren dertig. Het is een bijzondere tekening, want hij maakte vooral landschappen. In zijn eerste tekeningen is hij nog trouw aan de natuur. Hij schetste met een expressieve lijn. Vanaf de jaren vijftig werd het landschap steeds verder teruggebracht tot hoofdlijnen en structuren. Er ontstonden tekeningen die abstract aandoen, hoewel ze toch hun landschappelijk karakter behielden.
Pas in de jaren tachtig en negentig ontstonden werken die volledig abstract zijn. In deze tekeningen ligt de nadruk op lijnen en arceringen. Hoewel het proces van weglaten in deze latere tekeningen de boventoon voerde, bleven ook in deze abstracte tekeningen de herinneringen aan het landschap aanwezig.

PS

Lees Kunstbegrip als u meer wilt weten over kunst en belangrijke kunstenaars.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kunstbegrip

'Kunstbegrip: columns over kunst en kunstenaars' van Ruud van Capelleveen is een interessante en afwisselende publicatie en mede daarom geschikt voor elke kunstliefhebber.
Met deze uitgave komt u veel te weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars uit met name de laatste eeuw.
Bekijk: Kunstbegrip

Lees verder: meer kunstenaars

Kunstenaars A/Z
Kunstwerken

Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

Door de Nederlandse geschiedenis is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis


Leven in de delta is een reis door de tijd en door Nederland. De teksten en de vele foto's verduidelijken veel. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.