Nieuwezijds Voorburgwal met Paleis op de Dam

Stadsgezicht Amsterdam

Gerrit Berckheyde schilderde vanaf 1660 bijna uitsluitend stadsgezichten en deze zijn, ondanks zijn enorme productie, van hoge kwaliteit. In 1686 legde hij het stadhuis van Amsterdam, het huidige Paleis op de Dam, vast vanaf de Nieuwezijds Voorburgwal.

Jacob van Campen

Het eerste stadhuis van Amsterdam brandde op 7 juli 1652 volledig af. Op dat moment was men al begonnen met de bouw van een nieuw stadhuis, maar dit gebouw op de Dam was nog niet af. Het besluit tot de bouw van een nieuw stadhuis voor Amsterdam dateert van 28 januari 1640, schreef Ton Koot. Een paar weken later bracht Constantijn Huygens met Jacob van Campen een bezoek aan Pieter Corneliszoon Hooft, de drost van Muiden en leider van de Muiderkring. Volgens Koot was dit bezoek beslissend. Pieter Corneliszoon Hooft kende veel Amsterdamse bestuurders en zo zou Jacob van Campen in stelling gebracht zijn, want er waren meer gegadigden. Philips Vingboons en Pieter Post hadden al schetsen voor een nieuw stadhuis voor Amsterdam gemaakt. Er liep veel talent rond in Amsterdam.

Bouw

Op 18 juli 1648 keurde de Amsterdamse raad het ambitieuze plan van Jacob van Campen goed. Een maand eerder was met de Vrede van Münster een einde gekomen aan de Tachtigjarige Oorlog. Opmerkelijk is dat men al met het inheien van de palen van het stadhuis was begonnen, voordat de gemeente instemde met het plan van Jacob van Campen. De architect ontwierp een grotendeels symmetrisch gebouw. Hiervan werd later afgeweken na meningsverschillen, die leidde tot het vertrek van Jacob van Campen. Het stadhuis werd afgebouwd door Daniël Stalpaert. Het nieuwe stadhuis mocht wat kosten. Het was de Gouden Eeuw: Amsterdam was een wereldstad en het stadhuis moest dit belang benadrukken. Dit gebeurde met veel symboliek. Talrijke kunstenaars werden uitgenodigd om hun bijdrage te leveren. Het nieuwe stadhuis werd op 29 juli 1655 in gebruik genomen. Ter gelegenheid hiervan schreef Joost van den Vondel een plechtig gedicht: 'Inwydinge van 't Stadthuis 't'Amsterdam'.

Atlas

Boven de middenpartij van het Paleis op de Dam rijst een hoge koepel op. Gerrit Berckheyde schilderde deze aan de rechter zijde van het schilderij. Vanuit deze koepel kon met de aankomst en het vertrek van de schepen op het IJ zien. Aan de achterzijde op het dak torst Atlas zijn wereldbol. Dit beeld werd gegoten door de gebroeders Hemony. In de burgerzaal staat ook een beeld van Atlas. In de vloer zijn drie cirkels met een sterrenkaart en kaarten van het oostelijke en het westelijke halfrond ingelegd in de vloer. De ontwerper liet hiermee zien dat Amsterdam het centrum van het universum was.

Gerrit Berckheyde

Gerrit Adriaensz. Berckheyde werd gedoopt in Haarlem. Hij was een leerling van zijn oudere broer Job Berckheyde en later van Frans Hals. Met zijn broer reisde hij naar Duitsland, waar hun talent niet onopgemerkt bleef. Gerrit en Job werkten in Heidelberg voor de keurvorst van de Palts. Gerrit keerde omstreeks 1660 terug naar Haarlem, waar hij zich die zomer inschreef bij het Sint-Lucasgilde.

Amsterdam

Gerrit Berckheyde maakte meer schilderijen van het stadhuis van Amsterdam. Nieuwezijds Voorburgwal met het stadhuis van Amsterdam uit 1686 hangt in de Hermitage in Sint-Petersburg. In het Rijksmuseum in Amsterdam kunt u een vooraanzicht van het stadhuis op de Dam van Gerrit Berckheyde uit 1672 bewonderen. "Het gebouw symboliseert de enorme groei en ontwikkeling van de stad Amsterdam," zegt de curator. "Gerrit Berckheyde heeft het stadhuis hier in al zijn glorie geportretteerd. Tegelijk geeft hij een indruk van de drukte en de bedrijvigheid op het centrale plein in de stad."

Koninklijk Paleis

De stadsgracht Nieuwezijds Voorburgwal werd in 1884 gedempt. Het nieuwe stadhuis op de Dam geldt nu als het belangrijkste historische en culturele monument uit de Gouden Eeuw. Het gebouw bleef stadhuis tot 1808, toen het aan koning Lodewijk Napoleon werd aangeboden als paleis. Na de Franse tijd wilde het stadsbestuur koning Willem I aan de stad binden en zo werd het paleis van de burgers een koninklijk paleis.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaarde nieuwsbrief schenken we ook veel aandacht aan kunst en kunstenaars. Lees Kunstbegrip als u meer wilt weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kunstbegrip

'Kunstbegrip: columns over kunst en kunstenaars' van Ruud van Capelleveen is een interessante en afwisselende publicatie en mede daarom geschikt voor elke kunstliefhebber.
Met deze uitgave komt u veel te weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars uit met name de laatste eeuw.
Bekijk: Kunstbegrip

Lees verder: meer kunst

Opinie over Kunst

In 'Kijken naar kunst' staan honderdvijftig interessante en fraai geïllustreerde verhalen van Ruud van Capelleveen over opmerkelijke kunstenaars. Hij koos interessante voorbeelden.
De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake.
Kijken naar Kunst


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

Door de Nederlandse geschiedenis is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis