Panorama Mesdag

Illusie van een vergezicht

In de Zeestraat in Den Haag kunt u van een uitzicht over het strand van Scheveningen genieten. Het Panorama Mesdag ontstond in 1881. Het werd genoemd naar de maker, de kunstenaar Hendrik Willem Mesdag. Vanaf het Seinpostduin in Scheveningen zien we de Noordzee, het strand, de vissers, de duinen, het vissersdom en de badplaats. Het Panorama van Mesdag is een cilindervormig schilderij dat toeschouwers de illusie van de werkelijkheid biedt. Vanaf een platform in het midden van de ruimte kunnen de bezoekers de boven- en de onderkant van het doek niet zien. In de Zeestraat bouwde men midden in het schilderij een kunstmatige duinpartij. Vanaf een platform kan men in de verte kijken.

Vergezicht

Het panorama, een vergezicht waarbij alles in het werk werd gesteld om de illusie van een natuurlijk vergezicht te presenteren, werd bedacht door de Ierse kunstenaar Robert Barker (1739-1806). Barker patenteerde zijn vondst in 1787. In navolging van Robert Barker werden er in de negentiende eeuw enkele honderden panorama's geschilderd in Europa en de Verenigde Staten van Amerika.

Panoramarage

In de negentiende eeuw werden ongeveer driehonderd panorama's geschilderd. "Tot op heden zijn twintig doeken getraceerd, die zijn gemaakt in de negentiende / begin twintigste eeuw. Zes hiervan bevinden zich nog op hun oorspronkelijke locatie," schreef Evelyne Onnes-Fruitema in de uitgave 'Magisch panorama: Panorama Mesdag, een belevenis in ruimte en tijd'. In enkele steden bouwden ondernemers speciale gebouwen voor het tonen van panorama's. In Londen bouwde men bijvoorbeeld het Colosseum. In 1875 - het nieuwtje was er toen af - werd het gebouw gesloopt.
In Nederland gebeurt altijd alles jaren later: het initiatief tot het schilderen van het panorama van Scheveningen kwam van een Brusselse onderneming. In 1880 werden enkele panorama's geschilderd ter gelegenheid van de Nationale Tentoonstelling: België bestond vijftig jaar. De panorama's van Paul Philipspoteaux met gebeurtenissen uit de Belgische revolutie van 1830 werden door veel Belgen bezocht.

Panorama van Scheveningen

In 1880 werd de S.A. du Panorama Maritime de la Haye opgericht. Voor deze maatschappij schilderde Hendrik Mesdag het gezicht op Scheveningen. De maatschappij gaf drieduizend aandelen uit met een looptijd van dertig jaar. Op deze manier werd 140.000 gulden bijeengebracht. Met deze opbrengst kon een gebouw in Den Haag en de vervaardiging van het schilderij worden bekostigd.
Hendrik Willem Mesdag werd onder grote druk geplaatst. De investeerders waren zich ervan bewust dat de panoramarage snel voorbij zou kunnen zijn. Mesdag moest zijn panorama in een paar maanden schilderen. Mesdag schilderde de zee en de boten. Hij schakelde enkele kunstenaars in. Théophile de Bock maakte grote delen van de lucht en de duinen. Bernard Blommers was verantwoordelijk voor de moeder met haar dochter die achter de afscheiding toekijken. George Hendrik Breitner schilderde onder meer de cavalerie op het strand en met Sientje Mesdag-van Houten, de echtgenote van Hendrik Mesdag, het dorp Scheveningen.

Beheer Panorma Mesdag

Ondanks de lovende recensies, zagen de initiatiefnemers nauwelijks iets van hun investering terug. "Het bezoek daalde en in 1884 werd er nog maar 600 gulden opbrengst genoteerd," schreef Yvonne van Eekelen. Een jaar later ging de maatschappij S.A. du Panorama Maritime de la Haye failliet. Mesdag kocht het panorama in 1886. Aan het einde van zijn leven schonk Hendrik Mesdag het panorama aan zijn neven en nichten. Hiervoor werd een vennootschap opgericht. Het beheer van het Panorama Mesdag is nog altijd in handen van nazaten van de oorspronkelijke aandeelhouders.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaarde nieuwsbrief schenken we ook veel aandacht aan kunst en kunstenaars. Lees Kunstbegrip als u meer wilt weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars. Panorama Mesdag is opgenomen in Kunstbegrip: Columns over kunst en kunstenaars.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kunstbegrip

'Kunstbegrip: columns over kunst en kunstenaars' van Ruud van Capelleveen is een interessante en afwisselende publicatie en mede daarom geschikt voor elke kunstliefhebber.
Met deze uitgave komt u veel te weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars uit met name de laatste eeuw.
Bekijk: Kunstbegrip

Lees verder: meer kunst

Opinie over Kunst

In 'Kijken naar kunst' staan honderdvijftig interessante en fraai geïllustreerde verhalen van Ruud van Capelleveen over opmerkelijke kunstenaars. Hij koos interessante voorbeelden.
De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake.
Kijken naar Kunst


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

Door de Nederlandse geschiedenis is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis