Johannes Vermeer en dame met wijnglas

Duitse museumschat

In de collectie van het Herzog Anton Ulrich-Museum in Braunschweig hangt een fraai schilderij van Johannes Vermeer. De Nederlandse kunstenaar schilderde dit werk volgens de experts in 1659 of 1660. In Nederland is dit schilderij ook bekend onder de titel 'Dame en twee heren'.

Dame en twee heren

De Nederlandse titel is minder specifiek dan de in Duitsland gebruikte omschrijving. Daar vindt men het drinken van een goed glas wijn misschien minder zondig dan in het calvinistische Nederland. Wat zien we op dit schilderij; gaat het om een onschuldig tijdverdrijf of is er meer aan de hand? De experts zijn niet eenduidig. Dit schilderij van Johannes Vermeer werd in 1696 voor het eerst beschreven toen de collectie van Jacob Dissius werd verkocht. De koper bood 73 gulden op de veiling. Het schilderij werd omschreven als "een vrolijk gezelschap in een kamer, krachtig en goed geschilderd." Veertien jaar later was het schilderij in Duitsland. Het kunstwerk staat op een inventarislijst van hertog Anton Ulrich van Brunswijk-Wolfenbüttel uit 1710.

Johannes Vermeer

Johannes Vermeer heeft zijn hele leven in Delft doorgebracht. Hij werd er op 31 oktober 1632 geboren en werd daar op 15 december 1675 begraven in de Oude Kerk. Hij trad op 20 april 1653 in het huwelijk met de katholieke Catharina Bolnes. Om te kunnen trouwen ging de calvinistisch opgevoede kunstenaar over tot het rooms-katholieke geloof. In zijn familie zal er veel en lang over gesproken zijn. We weten dat de Delftse kunstenaar Leonard Bramer heeft bemiddeld. Bramer overtuigde zijn vrome schoonmoeder Maria Thins om de verbintenis tussen Johannes en Catharina te accepteren.

Voorraad

Vermeer schilderde het gezelschap van de dame en de twee heren aan het begin van zijn loopbaan. Johannes werd in 1653 lid van het Sint-Lucasgilde. Hoewel hij ook een kunsthandel dreef, beschouwde hij zichzelf vooral als schilder. Hij trok rond 1660, dus in de periode dat dit schilderij ontstond, in bij zijn schoonmoeder aan de Oude Langendijk in Delft. Zij woonde in het huis naast de katholieke schuilkerk. Vermeer kreeg een atelier op de eerste verdieping. Hij woonde daar nog toen de Franse diplomaat en kunstliefhebber Balthasar de Monconys hem daar in 1663 bezocht. De Fransman werd door Vermeer naar de bakker op de hoek gestuurd die drie werken in onderpand had. Vermeer had het kennelijk niet breed, want hij kon het brood voor zijn gezinsleden niet betalen. Hij had geen schilderijen op voorraad. Sommige kunstkenners zien hier het bewijs in dat Johannes Vermeer alleen in opdracht werkte.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaarde nieuwsbrief schenken we ook veel aandacht aan kunst en kunstenaars. Lees Kunstbegrip als u meer wilt weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kunstbegrip

'Kunstbegrip: columns over kunst en kunstenaars' van Ruud van Capelleveen is een interessante en afwisselende publicatie en mede daarom geschikt voor elke kunstliefhebber.
Met deze uitgave komt u veel te weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars uit met name de laatste eeuw.
Bekijk: Kunstbegrip

Lees verder: meer kunst

Opinie over Kunst

In 'Kijken naar kunst' staan honderdvijftig interessante en fraai geïllustreerde verhalen van Ruud van Capelleveen over opmerkelijke kunstenaars. Hij koos interessante voorbeelden.
De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake.
Kijken naar Kunst


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

Door de Nederlandse geschiedenis is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis