Vincent van Gogh met verbonden oor

Zelfverminking

Vincent van Gogh sneed in december 1888 een stuk van zijn oor af en stuurde dit naar de prostituee Rachel in het bordeel. De aanleiding tot deze zelfverminking vormde een ruzie met Paul Gauguin, waarmee hij een kunstenaarskolonie wilde opzetten in Arles. Gauguin vertrok direct na dit incident. Paul Gauguin en Vincent van Gogh zouden elkaar nooit meer spreken.

Gevaar

Rachel waarschuwde de politie en die vond de Nederlandse kunstenaar buiten bewustzijn in zijn woning. Vincent werd afgeleverd bij een psychiatrische inrichting, maar was een week later al zover hersteld, dat hij naar huis werd gestuurd. Zijn buren vertrouwden Vincent niet meer. Zij vonden hem gevaarlijk en gingen met een petitie naar de burgemeester. Hierin beschreven zij hun ongenoegen over de snelle terugkeer van de dorpsgek. Het zou nog even duren voordat Vincent opnieuw werd opgenomen.

Zelfportretten met verbonden oor

Vincent van Gogh schilderde twee bijna identieke zelfportretten met verbonden oor. Op de hier getoonde versie zien we op de achtergrond een schildersezel en een Japanse prent. Op beide portretten droeg hij een winterjas en bontmuts. Mogelijk wilde hij een relatie leggen tussen zijn persoonlijke tragedie en de kunst, maar andere kunstkenners zien hierin het bewijs dat Vincent van Gogh hiermee wilde laten zien dat zijn leven, ondanks alle tegenslagen, in dienst van de kunst stond.

Japanse prenten

Op het zelfportret met verbonden oor is ook een Japanse prent te zien. Na de Wereldtentoonstelling van 1867 in Parijs ontstond een grote belangstelling voor Japanse kunst in Frankrijk. De Japanse prenten werden door veel kunstenaars verzameld. Ook Vincent werd gegrepen door de heldere kleuren en het afgevlakte perspectief. Hij ging de prenten verzamelen. Uiteindelijk telde zijn collectie ongeveer vierhonderd Japanse prenten.

Arles

Ondanks zijn geestelijke inzinkingen schilderde Vincent in Arles een groot aantal belangrijke werken, zoals 'Van Goghs slaapkamer in Arles', 'Stoel met pijp van Vincent', 'Sterrenhemel boven de Rhône', 'Het nachtcafe op plein Lamartine in Arles' en 'Het caféterras op het Forumplein in Arles bij nacht'. De kunstenaar werd er in de nachtelijke uren gezien met kaarsen op zijn hoed, zodat hij genoeg licht had om te kunnen schilderen. Ik begin altijd te dromen als ik naar de sterrenhemel kijk, schreef hij in een brief. Waarom zouden die lichtende sterren minder bereikbaar zijn dan de zwarte rondjes op de kaart van Frankrijk?

Krankzinnigheid

"Ik wilde dat alles voorbij was," schreef Vincent van Gogh aan het einde van zijn leven in een van zijn brieven. Zijn ziekte leidde tot lange perioden van krankzinnigheid. Hij had last van stemmen en visioenen. Na een dergelijke inzinking was hij weer volkomen helder. In zijn brieven kwam zijn geestelijke gesteldheid regelmatig aan de orde. "Tijdens zo'n aanval voel ik me een lafaard, bang voor pijn en lijden [...] Al met al probeer ik nu te herstellen als een vent die zelfmoord wilde plegen, het water te koud vond en op de oever probeert te klauteren."

Saint-Rémy-de-Provence

Arles werd een deceptie. De droom van de kunstenaarskolonie ging verloren, toen Paul Gauguin hem op 23 december 1888 verliet. Vincent van Gogh liet zich in februari 1889 vrijwillig opnemen in een psychiatrisch ziekenhuis in Saint-Rémy, 25 kilometer noordoostelijk van Arles. Vincent kreeg daar twee kamers, een slaapkamer en een atelier, die door zijn broer Theo werden betaald. De instelling in Saint-Rémy stond in die tijd bekend om de vooruitstrevende behandeling van patiënten. Vincent werd niet opgesloten. Hij ging op pad toen hij weer wat zelfvertrouwen kreeg. Vincent heeft een aantal fraaie schilderijen van de tuin en de omgeving van het gesticht in Saint-Rémy gemaakt.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaarde nieuwsbrief schenken we ook veel aandacht aan kunst en kunstenaars. Lees Kunstbegrip als u meer wilt weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kunstbegrip

'Kunstbegrip: columns over kunst en kunstenaars' van Ruud van Capelleveen is een interessante en afwisselende publicatie en mede daarom geschikt voor elke kunstliefhebber.
Met deze uitgave komt u veel te weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars uit met name de laatste eeuw.
Bekijk: Kunstbegrip

Lees verder: meer kunst

Opinie over Kunst
Van Gogh: Korenveld met kraaien
Père Tanguy door Vincent van Gogh

In 'Kijken naar kunst' staan honderdvijftig interessante en fraai geïllustreerde verhalen van Ruud van Capelleveen over opmerkelijke kunstenaars. Hij koos interessante voorbeelden.
De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake.
Kijken naar Kunst


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

Door de Nederlandse geschiedenis is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis