Helene Schjerfbeck

Het geheim van Finland

Dit voorjaar presenteert het Gemeentemuseum de eerste niet-Scandinavische overzichtstentoonstelling van Helene Schjerfbeck (1862 -1946): Finlands nationale heldin. Fijngevoelige landschappen, stillevens en indringende (zelf-)portretten getuigen van een uniek en voortreffelijk modem kunstenaarschap. Te zien lis dat Helene Schjerfbeck een hoogst individuele ontwikkeling doormaakt: van melancholisch, laat 190-eeuws academisch realisme tot een zeer persoonlijk stijl, waarin de wortels van het expressionisme en de abstractie te herkennen zijn.

Opleiding

Thuis kreeg ze als vrouw weinig financiële dan wel emotionele steun voor haar ambities om haar leven aan de kunst te wijden. Omdat ze één van de docenten van de tekenschool overtuigde haar financieel te steunen, zag ze haar kans schoon en ging in 1877 naar een privé-academie, waar de Franse olieverfschildertechnieken werden onderwezen.

Parijs

Al op jonge leeftijd kreeg Helene Schjerfbeck succes en erkenning. Een studie in Parijs stelde haar in de gelegenheid het werk van Impressionisten als Eduard Manet en Berthe Morisot te ontdekken. Helene Schjerfbeck maakte verder reizen naar Florence, Sint-Petersburg, Wenen en Groot-Brittannië. Op de wereldtentoonstelling in Parijs in 1889 werd de toen 27-jarige kunstenaar beloond met de bronzen medaille voor het schilderij "Le convalescent", dat impressionistische invloeden ademt. Dan al is er sprake van een zeer eigen artistieke identiteit, een meer internationaal georiënteerde dan iemand als Akseli Gallen-Kallela die zich concentreerde op de afbeelding van typisch Finse scènes.

Finland

Gekweld door gezondheidsproblemen zag Helene Schjerfbeck zich op 28-jarige leeftijd genoodzaakt, definitief terug te keren naar Finland, waar ze in Hyvinkää bij haar moeder introk. Huiselijke scènes, waarin lezende of bordurende vrouwen of kinderen de hoofdrol spelen, stonden in deze periode centraal. Door meer en meer details weg te laten, bereikte ze een steeds grotere diepte in het schilderen en naderde ze een abstractie, waarmee ze haar tijd ver vooruit is. Na tijdelijk in de luwte gewerkt te hebben, beleefde Helene Schjerfbeck haar tweede doorbraak in 1917 met haar eerste solotentoonstelling bij de kunsthandelaar Gösta Stenman in Helsinki. Naast vroege werken waren hier ook recente schilderijen te zien, die net als voorgangers als Vincent van Gogh en Paul Gauguin, duidelijk geïnspireerd waren op de Japanse meesters.

Zelfportretten

Haar hele carrière maakte Helene Schjerfbeck zelfportretten. Hoe ouder ze werd, hoe geïsoleerder ze raakte. Het enige model dat nog gemakkelijk voor handen is, was ze zelf. Haar latere portretten geven dan ook blijk van een confronterende zelfanalyse. In de periode 1939 - 1945, de jaren voor haar dood, maakte ze haar meest indrukwekkende serie portretten, waarin de kunstenares met ontluisterende eerlijkheid haar eigen lichamelijke aftakeling vastgelegde. Haar gezichtstrekken raakten steeds meer uitgehold, totdat er slechts een schim van een doodshoofd overbleef. Deze compromisloze portretserie van Helene Schjerfbeck heeft een zeer indringend karakter.

Tentoonstelling

Kunstmuseum Den Haag
Stadhouderslaan 41 Den Haag
Van 17 mei t/m 2 september 2007

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken we ook veel aandacht aan kunst en kunstenaars. Lees Kunstbegrip als u meer wilt weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Kunstbegrip

'Kunstbegrip: columns over kunst en kunstenaars' van Ruud van Capelleveen is een interessante en afwisselende publicatie en mede daarom geschikt voor elke kunstliefhebber.
Met deze uitgave komt u veel te weten over de belangrijkste kunststromingen en kunstenaars uit met name de laatste eeuw.
Bekijk: Kunstbegrip

Lees verder: meer kunstenaars

Kunstenaars A/Z
Kunst en Cultuur
Kunst en Cultuur mei 2007

In 'Kijken naar kunst' staan honderdvijftig interessante en fraai geïllustreerde verhalen van Ruud van Capelleveen over opmerkelijke kunstenaars. Hij koos interessante voorbeelden.
De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake.
Kijken naar Kunst


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

Door de Nederlandse geschiedenis is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis